Ààbò àti ìlera (Health and Protection). Ààbò Ara-ęni. (self protection)

 Ojú ni alákàn fi ń sórí ni Òrò ààbò ara-ęni. Kójú má ríbi àìjàfara ni oògùn rè. Yorùbá kò fi ààbò ara ęni jáfara rárá. Onírúurú aájò àti oògùn ni Wón fi ń sààbò ara won.

Lára àwon oògùn bęè ni kánàkò èyí tó lè so ìrìnàjò tó lé gba òsán méta òru méta di ojó kan péré láìsí ewu.Nínú aájò fún ààbò náà ni òkígbé, ìfúnpá, àti óńdè. Nígbà míràn,Wón le lo àgbékórùn pèlú dàńsíkí àti fìlà; Egbé nìyęn.

Bí àpęęrę, láyé àtíjó Aláàfin òyó gbó pé oba ìlú kan, ìyen Òkukù ní ìpínlè Òsun ní oògùn púpò. Aláàfin pàse pé kí Ó wá fi Ojú kan òun, bí ó ti dé ààfin ni Wón so fún un pé kí ó jókòó lórí ęní, kò mo pé Wón tí gbé kòtò jínjìn sábé ęní. Bó se jókòó ni ęní jìn fìn-ìn.Ó kégbe ńlá ''hèéè! kíké tó ké, inú yàrá rè ní ààfin rè ló bá ara rè lÓkukù.Egbé nìyęn. Ààbò tó péye ló jé láàárin àwon Yorùbá (Ògúnsínà 2012).
À ó má tè síwájú lósè tí ń bò ire!.

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Gírámà èdè Yorùbá: Òrò Atókùn (prepositions)

Image
 Àlàyé lórí Òrò atókùn ń gbé òwe Yorùbá léyìn pé '' bí a bójú tí a bómú, ìsàlè àgbòn làá Parí rè sí ''. Èyìí rí béè nítorí pé ohun tí a pè ní atókùn yìí jo ìsòrí Òrò ìse. Àbùdá Òrò ìse àti Òrò atókùn jora púpò láti fí so pé Òrò ìse ni, sùgbón ìsòrí Òrò tí ó dá dúró ni Òrò atókùn jé.  Àwon Òrò tí a ń pé ní atókùn ni: tí, fi, pèlú, ní, láti, fún, bá, sí. Àwon àpęęrę tó se àlàyé rè fún wa ní wònyìí. Mo fò sókè Fún ayò N ó lo sí ojà Ní àìpé. A wà Ní ibí ó. Túndé FI èrú gba ìbùkún Fájémirókun FI owó mo Olorun Àwon sójà ń TI ojú ogun Sambísa dé. Alàájì ti dé LÁTI mókà. Olóyè dé PÈLÚ ìlù àti Ariwo. Bí a bá se Akíyèsí daada, a ó ri pé ègé kan ni Òrò atókùn máa ń ní, ó máa ń bèrè pèlú kóńsónántì, ó sì máa ń gba àbò. A ó ri wí pé àwon ìrísí àti ìhùwà si rè dá gégé bí Òrò ìse.
Read more

Gírámà èdè Yorùbá; Èyán (Adjective)

Image
Gégé bí a ti so síwájú pé, òkan lára àwon ìsòrí Òrò lèdè Yorùbá ni Ęyán, Ó se pàtàkì kí a mò ohun tí èyán jé.   Èyán ni àtòpò Òrò ti ó bá dì mó Òrò orúko, tí ó ń fún wa ní ìmò kún ìmò nípa Òrò orúko. Fún àpęęrę Ilé ìtajà Ilé gíga Ilé óúnję Ilé oba Ilé ìwòsàn... Ní àtòpò Òrò méjìméjì, tí gbogbo won sì ń sòrò nípa Ilé. Irú Ilé tí a ń sòrò nípa rè dá lórí Òrò tí a fi yán an; Ę sàkíyèsí pé Èyán máa ń tèlé Òrò orúko tí ó jé kókó rè ni. A ó ma tè síwájú lósè tí ń bò. Ire ó!
Read more

Ęwààtoge: Orísirísi fìlà okùnrin ní ilè Yorùbá. Beauty&style (types of caps among Yorùbá men).

Image
A man’s dressing is considered incomplete without a cap (Fìlà). Some of these caps include, but are not limited to; Gobi (Cylindrical, which when worn may be compressed and shaped forward, sideways, or backward), Tinko, Abetí-ajá (Crest-like shape which derives its name from it's hanging flaps that resembles a dog's hanging ears. The flaps can be lowered to cover the ears in cold weather, otherwise, they are upwardly turned in normal weather), Alagbaa, Oribi, Bentigoo, Onide, and Labankada (A bigger version of the Abetí-ajá, and is worn in such a way as to reveal the contrasting color of the cloth used as underlay for the flaps).
Read more