Gírámà èdè Yorùbá Òrò orúko tí a sèdá (Derivational Noun).


Ònà tí a lè pín Òrò orúko sí la gbé dúró lósè tó kojá,
Ę jé kí a menú ba àwon Òrò orúko kan tó se wí pé a sèdá won ni.
 Yàtò sí àwon Òrò orúko tí a ò mo bí Wón se sè, a lè se àtúnro fún Òrò orúko míràn, èyí lè jé jáde láti inú Òrò isé nípa lílo àfòmó tó jé fáwèlì tàbí àpètúnpè kóńsónántì.

Fún àpęęrę àfòmó ìbèèrè fáwèlì láti sèdá Òrò orúko.

È+pè= èpè
Ì+fę = ìfé
Ę+bę= èbè
Ę+sę= èsè
Ì+ję= ìję
Ò+pò= òpò
Ò+wón=òwón.

Àwon Òrò ìsàlè yìí wáyé nípa àpètúnpè kóńsónántì àkókó nínú Òrò ìse. Torí pé Yorùbá kò fààyè gba àsínpò kóńsónántì, a se àfibò fáwèlì (i) pèlú ohùn òkè láti fí pààlà àwon kóńsónántì tí ì bá jé oníbejì.

Pí+pè=pípè
Fí+fę=fífé
Bí+bę=bíbè
Sí+sę=sísè
Wí+wón=wíwón
Sí+sun=sísun......

Ònà míràn tí a tún lè gbà sèdá Òrò orúko ni nípa àpètúnpè kíkún fún Òrò ìse àti àbò rè. Àpęęrę ni

Wolé+wolé=woléwolé
Paná+paná=panápaná
Gbókù+gbókù=gbókùgbókù
Kólé+kólé=kólékólé.

A ó ma tè síwájú lósè tí ń bò...

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Gírámà èdè Yorùbá: Òrò Atókùn (prepositions)

Image
 Àlàyé lórí Òrò atókùn ń gbé òwe Yorùbá léyìn pé '' bí a bójú tí a bómú, ìsàlè àgbòn làá Parí rè sí ''. Èyìí rí béè nítorí pé ohun tí a pè ní atókùn yìí jo ìsòrí Òrò ìse. Àbùdá Òrò ìse àti Òrò atókùn jora púpò láti fí so pé Òrò ìse ni, sùgbón ìsòrí Òrò tí ó dá dúró ni Òrò atókùn jé.  Àwon Òrò tí a ń pé ní atókùn ni: tí, fi, pèlú, ní, láti, fún, bá, sí. Àwon àpęęrę tó se àlàyé rè fún wa ní wònyìí. Mo fò sókè Fún ayò N ó lo sí ojà Ní àìpé. A wà Ní ibí ó. Túndé FI èrú gba ìbùkún Fájémirókun FI owó mo Olorun Àwon sójà ń TI ojú ogun Sambísa dé. Alàájì ti dé LÁTI mókà. Olóyè dé PÈLÚ ìlù àti Ariwo. Bí a bá se Akíyèsí daada, a ó ri pé ègé kan ni Òrò atókùn máa ń ní, ó máa ń bèrè pèlú kóńsónántì, ó sì máa ń gba àbò. A ó ri wí pé àwon ìrísí àti ìhùwà si rè dá gégé bí Òrò ìse.
Read more

Gírámà èdè Yorùbá; Èyán (Adjective)

Image
Gégé bí a ti so síwájú pé, òkan lára àwon ìsòrí Òrò lèdè Yorùbá ni Ęyán, Ó se pàtàkì kí a mò ohun tí èyán jé.   Èyán ni àtòpò Òrò ti ó bá dì mó Òrò orúko, tí ó ń fún wa ní ìmò kún ìmò nípa Òrò orúko. Fún àpęęrę Ilé ìtajà Ilé gíga Ilé óúnję Ilé oba Ilé ìwòsàn... Ní àtòpò Òrò méjìméjì, tí gbogbo won sì ń sòrò nípa Ilé. Irú Ilé tí a ń sòrò nípa rè dá lórí Òrò tí a fi yán an; Ę sàkíyèsí pé Èyán máa ń tèlé Òrò orúko tí ó jé kókó rè ni. A ó ma tè síwájú lósè tí ń bò. Ire ó!
Read more

Ęwààtoge: Orísirísi fìlà okùnrin ní ilè Yorùbá. Beauty&style (types of caps among Yorùbá men).

Image
A man’s dressing is considered incomplete without a cap (Fìlà). Some of these caps include, but are not limited to; Gobi (Cylindrical, which when worn may be compressed and shaped forward, sideways, or backward), Tinko, Abetí-ajá (Crest-like shape which derives its name from it's hanging flaps that resembles a dog's hanging ears. The flaps can be lowered to cover the ears in cold weather, otherwise, they are upwardly turned in normal weather), Alagbaa, Oribi, Bentigoo, Onide, and Labankada (A bigger version of the Abetí-ajá, and is worn in such a way as to reveal the contrasting color of the cloth used as underlay for the flaps).
Read more